Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının uygulanışını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, AİHM tarafından 10 Aralık 2019 tarihinde açıklanan ve bu yıl Mayıs ayında kesinleşen Kavala kararının uygulanmadığına dikkat çekerek Kavala'nın keyfi tutukluğunun devam etmesi halinde Türkiye hakkında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni (AİHS) ihlal sürecini başlatacağını açıkladı.
AİHS'nin 46'ıncı maddesinde Sözleşme'ye taraf olan ülkelerin kararları uymayı taahhüt ettiğine işaret edilerek Avrupa Konseyi üyesi bir devletin bir AİHM kararını yerine getirmemekte direnmesi halinde, AİHS'nin 46'ncı maddesinin 4'üncü paragrafı temelinde ve 3'te 2 çoğunlukla (47 devletten en az 32'si) o devleti AİHM'ye topluca şikayet edebiliyor. AİHM de aynı maddenin 5'inci paragrafı temelinde bu başvuruyu inceliyor ve karara bağlıyor. İhlal tespitinde bulunursa, alınacak önlemleri değerlendirmesi için davayı Bakanlar Komitesine gönderiyor.
Türkiye'ye yargı bağımsızlığı uyarısı
Açıklamada Türkiye'de Nisan sonunda yürürlüğe giren İnsan Hakları Eylem Planı'na da işaret eden Bakanlar Komitesi, yargı bağımsızlığını güçlendirmeyi hedefleyen planın genel olarak olumlu bir etkisinin görüldüğü, ancak yargıyı yürütme organının aşırı etkisinden korumaktan uzak olduğu ifade edildi. Komite, Ankara'yı özellikle Hakimler ve Savcılar Kurulu'nun yapısal bağımsızlığını Avrupa Konseyi standartlarına uygun hale getirmek için önlem almaya davet etti.
AİHM yaklaşık dört yıldır cezaevinde bulunan Osman Kavala tarafından açılan davada, Osman Kavala hakkındaki suçlamaları kanıtlayamayan Türk hükümetine Kavala'nın "derhal serbest bırakılması" çağrısında bulunmuştu. Türkiye'nin AİHM'nin 5. maddesinin 1. ve 4. fıkraları ile 18. maddenin ihlal edildiğine hükmeden mahkeme, Kavala'nın makul şüphe olmadan siyasi sebeplerle tutuklanması ve Anayasa Mahkemesi'nin başvuruyu makul bir sürede incelememesi nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ihlal edildiğine karar vermişti.
AİHM kararının kesinleşmesine rağmen Kavala'nın serbest bırakılmaması üzerine Kavala dosyası AİHM kararlarının uygulanmasını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Kavala kararı için denetim süreci başlatmış ve Kavala dosyasını da daimi gündemine dahil etmişti.