İran, yoğun siyaset gündemi içinde Ortadoğu'da renklenmeye, çiçeklenmeye başlayan bir ülke. Kültürel ve tarihsel zenginliğini genç nüfus ve sosyal medya ile birlikte daha açık bir platforma taşıyan ülkede koşullar henüz yeterince özgürlükçü olmasa da değişim rüzgarlarının hissedildiği en etkili alan moda. Bu hafta dosyamızın ilk bölümünde, sokaktaki insanlar için kırılma noktası yaratan İran moda sahnesine göz atıyoruz.

Yaklaşık bir ay kadar önce BM Güvenlik Konseyi’nin İran’la nükleer müzakerelere varmasının ardından gözler bölgeye döndü. Nükleer tesislerin kontrolü karşılığında petrol, doğalgaz, finans, hava ve deniz taşımacılığı alanlarında yıllardır süren ambargonun kalkıyor olması son dönemde en çok ses getiren gelişmelerden biri oldu hiç kuşkusuz. Konuyla ilgili çeşitli muhalif görüşlere rağmen, İran’ın yurtdışındaki milyarlarca dolarlık varlığına yeniden ulaşabilecek olması da pek çok İranlıyı kadın-erkek sokağa dökmüştü. Coşkulu gösteriler ve kutlamalar henüz hafızalarımızda taze. Tüm bu sürecin sokaktaki insanların hayatını birçok anlamda olumlu yönde etkileyeceği bir gerçek. Özellikle de genç nüfusu…
Rejim değişikliğinin üzerinden 36 yıl geçti. Bugünkü genç jenerasyonun tamamen bu kültür içinde büyümüş olması elbette bazı sosyal değişimleri ve rezistansları da beraberinde getiriyor. İslam Cumhuriyeti’ndeki bu değişim rüzgarının tutunduğu en önemli dallardan biri moda. İnternetin ve sosyal medyanın üzerindeki baskıcı perdenin kısmen de olsa aralanması ise bunu sağlayan en önemli etmenlerden biri. Henüz kırsal kesimlerde Çador adı verilen kara çarşaflar çoğunlukta olsa da Hijab stili giyinme, çeşitliliğin bir simgesi. Kimliğini tartışan bir toplumun bu görsel ifadesi ise yeni İran’ı anlamamız adına şifreleri barındırmakta.

İRAN'I INSTAGRAM'DAN İZLEMEK
Moda anlayışı içeride ve dışarıda, yer üstünde ve yeraltında olmak üzere çeşitli ikilikleri barındırsa da dünyanın farklı coğrafyalarında olduğu gibi İran’da da genç nüfusun Instagram üzerinden sosyalleşmesi kaçınılmaz. Bugün bizler de İran’ın gündelik yaşamında neler olup bittiğine dair pek çok güncel bilgiyi Instagram’dan alabiliyoruz. Haberleşme anlamında bir devrim sayılabilecek bu sürecin moda pazarlama adına da önemli getirileri söz konusu. Özellikle de yeni kimliklerin şekillenmesinde. (İran’ın Zengin Çocukları isimli Instagram hesabı bunlardan biriydi:

instagram.com/therichkidsoftehran)
9 Ağustos’ta İngiliz The Guardian gazetesinde yayımlanan bir yazı da bu müzakerelerin ışığında İran’daki değişim sürecinin ilk sinyallerini taşıdı sayfalarına. Uluslararası basının bölgeyi pek çok konuda mercek altına alması, bilhassa ekonomik anlamda durgunluk yaşayan ve çıkar yol arayan Avrupa modası için de bir umut ışığı olabilirdi pek ala. Gazetenin İran muhabirinin bildirdiği haberde 19-21 Temmuz tarihlerinde Tahran’daki Isteghlal International Hotel’de yedi tasarımcıyla gerçekleşen Darab Fashion Week (www.darabent.com) etkinliği ve bu etkinliğe hazırlanan modellerin hikâyesi anlatılıyordu. 
İlgi çeken şöyle bir detayı paylaşmak isterim. Mohsen Asgari ve Neda Sadeghi gibi genç tasarımcıların da yer aldığı etkinlikte kadınlar erkek giyim defilelerini izleyebilirken, erkeklerin kadın giyim koleksiyonlarını izlemesi yasaktı.Yine de 2.700 kişinin takip ettiği bir etkinlik olması açısından önemli.
İranlı erkek modellerin defile seçmelerini bu videoda izleyebilirsiniz.İran’da devletten onaylı sertifika sahibi profesyonel modellik ajansı Behpooshi’nin (instagram.com/behpooshi) direktörü Sharif Razavi, yılda yüzden fazla defilenin yapılıyor olmasına vurgu yapıyor ve ajans bünyesindeki 50 erkek ve 30 kadın modelin işlerinin global platform taşınmaya başladığını söylüyor. 

Batılı anlamda bir model kavramı yerine kültürel ve ahlaki değerlere uygun yaşayan ve görünen modellerle çalıştıklarını belirten Razavi, bu nedenle onlara ‘şık giyinen’ anlamına gelen Behpoosh dediklerini ekliyor.

Hemen hepsi Instagram’da aktif olan bu modellerden Dana Mashalahpoor, Davidoff ve Pal Zileri gibi markaların İran’daki yüzü. Rayan Baghdadi de sadece İran’da değil son olarak Dubai Moda Günleri’nde de podyumda yürümüş bir başka model. Hatrı sayılır takipçileri için zaman zaman cüretkar pozlar da paylaşan 23 yaşındaki Baghdadi, modelliği ciddiye aldığını söylüyor ve bu işi kamusal anlamda yapmak için modellik lisansı aldığının altını çiziyor. Bu lisans, aynı zamanda uzun yıllardır yer altından yürütülen defilelerin ve moda şovlarının da yavaş yavaş gün yüzüne çıkması anlamına geliyor.

KADIN-ERKEK MODELLER İLK KEZ BİR ARADA
Moda gösterisi anlamında ilk kırılma noktası yaklaşık üç yıl önce gerçekleşen Fajr Fashion Show fuarı ile yaşanmış. Devletten alınan izinler sayesinde kadın ve erkek mankenler ilk kez bir defilede bir arada podyuma yürüme fırsatı bulmuşlar.
Fajr Fashion Show

Defilenin ön sırasında ise ne satınalmacı ne basın ne de ünlü isimler var. Ön sıra; işlerin yolunda gidip gitmediğini, kıyafetlerin kültürel mirasa ve İran Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı’nın belirlediği İslami giyim kurallarına uygunluğunu kontrol etmek üzere gelmiş bir komiteye ayrılmış. Uluslararası bağımsız haber yayını Vice’ın muhabiri Gelareh Kiazand’ın etkinlikte gerçekleştirdiği röportajlarda konuşan tasarımcı ve marka sahipleri ürünlerin satışını artırması adına kadınların podyuma çıkmasının bir gereklilik olduğu konusunda hemfikir. 35 bin üreticinin katıldığı bu etkinlik önemli bir kırılma noktası.
Tahran’ın ünlü alışveriş bölgesi Fereshteh’teki Sam Centre’da gerçekleşen Tahran Moda Haftası da (www.thrfw.com) kırılma etkisi yaratan organizasyonlardan bir diğeri. Mashalahpoor ve Baghdadi gibi pek çok modelin de podyuma çıktığı etkinlik üç gün sürüyor. 
Ekim ayında yenisi düzenlenecek olan Tahran Moda Haftası’nda hazır giyimin yanı sıra aksesuar ve mücevher tasarımcıları da yer alıyor. Burada da katılımcı marka sayısı henüz tek haneli. Fakat web sitesinde ilginç olan noktalardan biri, hemen her tasarımcının web sitesiyle birlikte Instagram hesabının da yer alıyor olması. Organizasyonda yer alan tasarımcılardan Salar Bil’in cüretkâr tasarımları kadar Instagram hesabı da (instagram.com/salarbil) oldukça dikkat çekici. Takip etmenizi öneririm.

.
Salar Bil

Tıpkı Bil gibi devrimsel nitelik taşıyan tasarımlara imza atan bir diğer tasarımcı da Farnaz Abdoli. Tasarımcı, markası Pooshema ile kamusal alanda giyilmeye alışılmış koyu karanlık mantoları yeniden yorumluyor ve cesur davranarak canlı renkleri kullanıyor. Üstelik çiçekli desenlerle… Vancouver Moda Haftası’nda da bir sunum yapan Abdoli özellikle sosyal medya (instagram.com/pooshemaa) ve online satış sayesinde tasarımlarının dünyaya yayılıyor olmasından büyük mutluluk duyuyor.

Bir başka vizyoner tasarımcı Shadi Parand’ın kapalı kapılar ardında verdiği özgürlükçü moda mücadelesini bu takip edin etkileneceksiniz..

Elbette modaya olan tüm bu ilgiye ve organizasyonel anlamdaki gelişmelere rağmen halen daha çeşitli kısıtlamalar İran devleti tarafından konulmakta. İran Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı’nın 2010 yılında Berberler Federasyonu ve diğer bazı eğitim kurumlarıyla işbirliği yaparak belirlediği saç modeli standartları halen daha geçerli. Batılı saç modellerinin yaygınlaşmasını önlemek amacıyla yapılan iffet ve hicap toplantılarının kriterleri bugün de İran sokaklarında etkilerini göstermekte. Tıpkı eşarp takma stili, paça boyu, bel kupları konusundaki katı kurallar gibi…

Önümüzdeki hafta İran’ın moda anlayışındaki değişimine hem moda tasarım eğitimi hem de İran ve Türkiye’den farklı tecrübe ve görüşler  üzerinden değinmeye devam ediyor olacağım. Takipte kalın.

Barış Çakmakçı